En Yaygın Hastalıklar: Nelerdir Ve Nasıl Önlenirler?

Hastalık, vücudun normal işlevlerinin bozulması veya zarar görmesi durumudur. Hastalıklar pek çok nedenle ortaya çıkabilir. Bazıları bulaşıcıdır, yani mikroplar veya virüsler gibi etkenlerle bulaşır. Bazıları ise kroniktir, yani uzun süre devam eder veya sık sık tekrarlar. Bazıları ise genetik, çevresel veya yaşamsal faktörlere bağlıdır.

Hastalıklar insan sağlığına ve yaşam kalitesine ciddi zararlar verebilir. Bazı hastalıklar ölümcül olabilir veya sakatlık bırakabilir. Bazı hastalıklar ise tedavi edilebilir veya önlenilebilir. Bu nedenle, en yaygın hastalıkları bilmek ve onlardan korunmak çok önemlidir.

Bu makalede, Türkiye’de en sık görülen 10 hastalığı tanıyacak, belirtilerini, teşhis ve tedavi yöntemlerini öğrenecek ve onları önlemenin yollarını bulacaksınız. Bu sayede sağlıklı bir yaşam sürdürmek için gerekli bilgi ve becerilere sahip olacaksınız.

En Yaygın Hastalıkların Tanımları Ve Belirtileri

Türkiye’de en sık görülen 10 hastalık şunlardır:

• Şeker (diyabet): Pankreasın yeterli miktarda insülin hormonu üretememesi veya vücudun üretilen insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu kan şekerinin normalden yüksek olması durumudur. Belirtileri arasında aşırı susama, sık idrara çıkma, yorgunluk, kilo kaybı, görme bozukluğu, yara iyileşmesinde gecikme, enfeksiyonlara eğilim sayılabilir. Risk faktörleri arasında aile öyküsü, fazla kilo, hareketsiz yaşam, yaş, gebelik sayılabilir. Teşhis için kan şekeri ölçümü yapılır. Tedavi için ilaç, insülin enjeksiyonu, diyet ve egzersiz uygulanır.
• Tansiyon (hipertansiyon): Kalbin kanı pompalaması için damarlara uyguladığı basıncın normalden yüksek olması durumudur. Belirtileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, burun kanaması, göğüs ağrısı, nefes darlığı sayılabilir. Risk faktörleri arasında aile öyküsü, fazla kilo, tuz tüketimi, stres, sigara, alkol sayılabilir. Teşhis için kan basıncı ölçümü yapılır. Tedavi için ilaç, diyet ve egzersiz uygulanır.
• Kalp (kardiyovasküler hastalıklar): Kalp ve damar sisteminin işlevlerinin bozulması sonucu ortaya çıkan hastalıkların genel adıdır. Bunlar arasında kalp krizi, kalp yetmezliği, kalp kapakçığı hastalıkları, ritim bozuklukları sayılabilir. Belirtileri arasında göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı, bacaklarda şişme, bayılma sayılabilir. Risk faktörleri arasında diyabet, hipertansiyon, kolesterol, sigara, alkol, stres sayılabilir. Teşhis için elektrokardiyogram (EKG), ekokardiyografi (EKO), anjiyografi gibi yöntemler kullanılır. Tedavi için ilaç, anjiyoplasti (balon), by-pass (damar değiştirme) gibi yöntemler uygulanır.
• Akciğer kanseri: Akciğer dokusunda anormal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalması ve tümöre dönüşmesi durumudur. Belirtileri arasında öksürük, balgamda kanama, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kilo kaybı sayılabilir. Risk faktörleri arasında sigara en önemli olanıdır. Ayrıca asbest gibi zararlı maddelere maruz kalma da riski artırır. Teşhis için röntgen, tomografi (BT), bronkoskopi gibi yöntemler kullanılır. Tedavi için cerrahi (ameliyat), kemoterapi (ilaç tedavisi), radyoterapi (ışın tedavisi) gibi yöntemler uygulanır.
• Akdeniz ateşi (ailevi Akdeniz ateşi): Genetik olarak geçen ve bağışıklık sisteminin anormal çalışması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Karın zarı, akciğer zarı ve eklemlerde iltihaplanmaya neden olur. Belirtileri arasında ateş, karın ağrısı, göğüs ağrısı, eklem ağrısı sayılabilir. Risk faktörleri arasında Türklerde  Ermenilerde, Yahudilerde ve Araplarda daha sık görülmesi sayılabilir. Teşhis için genetik test yapılır. Tedavi için kolşisin adlı bir ilaç kullanılır.
• Astım: Solunum yollarının daralması ve iltihaplanması sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Belirtileri arasında nefes darlığı, hırıltılı solunum, öksürük, göğüste sıkışma sayılabilir. Risk faktörleri arasında alerji, sigara, hava kirliliği, stres, soğuk hava sayılabilir. Teşhis için solunum fonksiyon testi yapılır. Tedavi için bronkodilatör (solunum yollarını açan) ve anti-inflamatuar (iltihap önleyici) ilaçlar kullanılır.
• Romatizma (romatoid artrit): Bağışıklık sisteminin eklemlere saldırması sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Eklemlerde ağrı, şişlik, kızarıklık, hareket kısıtlılığı gibi belirtiler görülür. Risk faktörleri arasında aile öyküsü, kadın olma, yaş, sigara sayılabilir. Teşhis için kan testi ve röntgen yapılır. Tedavi için ağrı kesici, iltihap önleyici ve bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanılır.
• Obezite: Vücuttaki yağ dokusunun normalden fazla olması durumudur. Vücut kitle indeksi (VKİ) 30 kg/m2 veya üzeri olan kişiler obez olarak kabul edilir. Belirtileri arasında fazla kilo, nefes darlığı, terleme, uyku apnesi sayılabilir. Risk faktörleri arasında genetik, beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam, psikolojik faktörler sayılabilir. Teşhis için VKİ hesaplanır. Tedavi için diyet, egzersiz, ilaç veya cerrahi yöntemler uygulanabilir.
• Depresyon: Ruh halinin uzun süre bozuk olması ve günlük yaşamı olumsuz etkilemesi durumudur. Belirtileri arasında üzüntü, umutsuzluk, suçluluk, kaygı, ilgi kaybı, uyku bozukluğu, iştah değişikliği sayılabilir. Risk faktörleri arasında genetik, stresli yaşam olayları, kişilik özellikleri, fiziksel hastalıklar sayılabilir. Teşhis için psikiyatrik değerlendirme yapılır. Tedavi için ilaç ve psikoterapi uygulanır.
• Alzheimer: Beyindeki sinir hücrelerinin ölmesi sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Hafıza kaybı, zihinsel gerileme, davranış değişikliği gibi belirtiler görülür. Risk faktörleri arasında yaş, aile öyküsü, baş travması sayılabilir. Teşhis için nörolojik muayene ve bilişsel testler yapılır. Tedavi için ilaç ve destekleyici tedaviler uygulanır.

En Yaygın Hastalıkları Önlemenin Yolları

En yaygın hastalıkları önlemenin genel ilkeleri şunlardır:

1. Sağlıklı ve dengeli beslenmek: Meyve, sebze, tam tahıl gibi lifli gıdalar tüketmek; şekerli, yağlı ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak; tuz tüketimini azaltmak; bol su içmek sağlıklı beslenmenin temel unsurlarıdır.
2. Düzenli egzersiz yapmak: Haftada en az 150 dakika orta şiddette veya 75 dakika yüksek şiddette egzersiz yapmak; kas gücünü artırmak için direnç egzersizleri yapmak; esnekliği korumak için germe egzersizleri yapmak sağlıklı bir vücut için gereklidir.
3. Sigara ve alkol kullanmamak: Sigara ve alkol, pek çok hastalığın nedeni veya tetikleyicisidir. Sigara ve alkol kullanımını bırakmak veya azaltmak sağlığınız için en iyi karardır.
4. Stresi yönetmek: Stres, hem fiziksel hem de ruhsal sağlığı olumsuz etkiler. Stresi azaltmak için gevşeme teknikleri, hobiler, sosyal destek, psikolojik danışmanlık gibi yöntemler kullanılabilir.
5. Düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak: Bazı hastalıkların belirtileri gecikmeli veya fark edilmez olabilir. Bu nedenle, erken teşhis ve tedavi için düzenli olarak doktora gidip gerekli testleri yaptırmak önemlidir.

En yaygın hastalıklara özgü önleme yöntemleri şunlardır:

• Şeker (diyabet): Fazla kilolardan kurtulmak, şekerli ve nişastalı gıdalardan uzak durmak, kan şekeri seviyesini takip etmek diyabeti önlemenin veya kontrol altına almanın yollarıdır.
• Tansiyon (hipertansiyon): Tuz tüketimini azaltmak, potasyumdan zengin gıdalar tüketmek, stresten uzak durmak, kan basıncını düzenli olarak ölçmek hipertansiyonu önlemenin veya kontrol altına almanın yollarıdır.
• Kalp (kardiyovasküler hastalıklar): Kolesterolü düşürmek, doymuş yağ ve trans yağ içeren gıdalardan kaçınmak, omega-3 yağ asitlerinden zengin gıdalar tüketmek, sigara ve alkol kullanmamak kalp hastalıklarını önlemenin veya kontrol altına almanın yollarıdır.
• Akciğer kanseri: Sigara içmemek veya bırakmak, pasif içicilikten korunmak, asbest gibi zararlı maddelere maruz kalmamak akciğer kanserini önlemenin veya kontrol altına almanın yollarıdır.
• Akdeniz ateşi (ailevi Akdeniz ateşi): Kolşisin ilacını düzenli olarak kullanmak, ateş ve ağrı ataklarını rapor etmek, aile üyelerini test ettirmek Akdeniz ateşini önlemenin veya kontrol altına almanın yollarıdır.